Bij slavernij denken we vaak meteen aan de koloniën in het westen, zoals Suriname. Maar in de oostelijke koloniën kwam slavernij net zo goed voor. In ons archief hebben we een testament gevonden dat ons daar iets over vertelt. In een testament kan iemand opschrijven wat er na zijn of haar dood moet gebeuren met zijn of haar dingen en geld. Het testament dat wij hebben, is op 3 februari 1706 gemaakt in Batavia (nu: Jakarta), de hoofdstad van Nederlands-Indië. ’s Avonds om tien uur verscheen daar een vrouw bij een notaris, zij heette Geertruijda Mones. Ze was ziek en wilde voor ze dood ging alles goed regelen. En ze was maar net op tijd, want op het testament staat geschreven dat ze op 9 februari 1706 overleed!
Het testament is een bijzonder stuk in onze collectie omdat Geertruijda Mones er in vast heeft gelegd dat de tot slaaf gemaakte mensen die zij in haar bezit had na haar dood vrijgemaakt werden. En in het testament worden die mensen ook met naam genoemd. Daardoor weten we dus hoeveel tot slaaf gemaakte mensen zij had en wat hun namen waren. Dit zijn wel namen die hen door de koloniale heersers gegeven waren. Ze hadden namelijk allemaal een Nederlandse voornaam (of een voornaam die voor Nederlanders makkelijk te onthouden en uit te spreken was) en een achternaam die aangaf waar ze vandaan kwamen. Zo worden onder andere de volgende mensen genoemd:
- Scipio van Mallebaar
- Pieter, Coridon, Hendrik, Antonij en Susanna van de Cust
- David en Sabina van Madagascar
- Hercotta van Macassar
- Dana van Timor
- Jaija van Bima
- Dominga van Bengale
- Jochem van Nias
Hoe deze mensen het tijdens haar leven bij haar hadden, weten we helaas niet. Maar over hun leven na haar dood weten we ietsje meer. In het testament legde ze namelijk ook vast dat sommigen van hen geld of bijvoorbeeld een huisje of een stuk land kregen. En sommige anderen moesten eerst nog twee jaar op haar land werken voor ze vrij werden gemaakt. Willem Davidszoon van Bengale kreeg een bijzondere taak. Hij erfde 3.000 gulden en 60 stuivers, een stuk land met alles wat daarbij hoorde (huizen, meubels, gereedschappen en meer) en zelfs een tot slaaf gemaakte man, Bastiaan van de Cust. Dat was best veel geld en bezit, maar er was een voorwaarde aan verbonden: hij moest de rest van zijn leven zorgen Jochem van Nias, die “onbekwaam” was. Wat dit precies betekent weten we niet, maar Jochem kon duidelijk niet voor zichzelf zorgen.
In de bronnengids staat een artikel over dit testament, bladzijde 12 – 17.
